به گزارش هفت چشمه، نصرالله حدادي، پژوهشگر فرهنگي و تهران‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعي شبکه اطلاع رساني راه دانا؛ در رابطه با فلسفه کاشت و سبز کردن سبزه براي سفره هفت‌سين نوروز گفت: فلسفه سبز کردن دانه‌هايي حبوب و بقول همچون گندم، جو؛ عدس، ماش، کنجد که در ايام نوروز مردم ايران و فارسي زبانان سراسر جهان سبز مي‌کنند، به باورهاي عميقي برمي‌گردد و با آنچه امروزه در رابطه با اين عمل گفته مي‌شود، خيلي متفاوت است.

فلسفه کاشت سبزه در ايران قديم

وي در ادامه اظهار داشت: در ايران قديم 12 ستون را درکنار هم قرار مي‌دادند و بر روي اين 12 ستون، 12 نوع حبوب و بقول مختلف مي‌کاشتند و هرکدام از اين ستون‌ها که بهتر و متناسب با آب‌وهواي هر منطقه رشد مي‌کرد، مردم باور پيدا مي‌کردند که آن سال براي کشت آن حبوب يا بقول مناسب‌تر است و اين فلسفه کاشت سبزه در سفره نوروز در موسم تحويل سال نو بود که به تأسي از اين فلسفه هرساله مردم ايران در اسفندماه هرسال که آغاز زايش زمين است، سبزه مي‌کارند. در آن ستون‌هاي 12 گانه گذشته از دانه‌هايي که نام برديم، دانه‌اي به اسم کاجيله هم مي‌کاشتند.

اطعام پرندگان از خرمن هرساله قدما

به گفته حدادي: بر اين اساس ايرانيان سال نو را شروع به کشت و زرع کرده و وقتي‌که محصولي را درو مي‌کردند، از خرمن محصول درو شده به‌اندازه يک‌مشت از آن محصول برمي‌داشتند و به سمت آسمان پرتاب مي‌کردند و به هوا مي‌ريختند. هم‌زمان با پاشيدن دانه‌ها خداوند را شکر مي‌کردند. اين مشت گندم بيشتر براي خوراک پرندگان بود و باهدف تغذيه پرندگان صورت مي‌گرفت؛ با اين قصد که پرنده‌اي گرسنه نماند. اين کار به‌طور نمادين انجام مي‌شد. ضمن آنکه در ايران باستان همواره شکر گذاري بابت نعمت‌هاي خداوندي همواره در بين آحاد مردم و صنوف مختلف صورت مي‌گرفت.

شالي افشاني به ياد حشمت‌الله ‌خان طالقاني

وي با اشاره به اين که در منطقه‌اي از لاهيجان حشمت‌الله ‌خان طالقاني قسمتي از سفيدرود را شيار زد؛ گفت: با اين هدف که آب رودخانه سفيدرود به سمت روستاهايي بيايد که مردم برنج‌کاري داشتند تا بتوانند از اين آب استفاده کنند. مردم اين منطقه هنوز وقتي برنج را برداشت مي‌کنند، به ياد حشمت‌الله خان طالقاني اولين بسته شالي برنج را که مي‌چينند، همه باهم دسته‌ها را داخل آب پرتاب مي‌کنند و هم‌زمان باهم فرياد مي‌زنند که حشمت‌الله خان روحت شاد.

اين پژوهشگر روابط اجتماعي افزود: فلسفه کاشتن سبزه در مراسم نوروز بخشي از آيين ايران باستان را نشان مي‌دهد که مردم به اين وسيله با خداوند مشورت مي‌کردند که براي سال آينده چه محصولي را بکارند که نعمت بيشتر و پربارتري نصيبشان شود.

فلسفه سيزده ‌به در کردن

وي در بخش ديگري از سخنانش اظهار داشت: فلسفه سيزده‌بدر که سومين روز از ماه حوت محسوب مي‌شد، به اين صورت بود که ايراني‌ها معتقد بودند که حيوانات حمل مي‌گيرند؛ و در اين روز به طبيعت و صحرا مي‌رفتند. سيزده‌بدر به معناي سيزده به در کردن بود؛ يعني از خانه و شهر به در رفتن و به دشت و صحرا زدن؛ بنابراين در اين روز ايرانيان باستان به صحرا و کنار آب مي‌رفتند و نعمت‌هاي خداوند متعال را شکر مي‌کردند؛ اما فلسفه‌اي که امروز در مورد سيزده‌بدر مي‌گويند، اصلاً وجود خارجي نداشته و اشتباه و تحريف شده است.

سبزه کاشتن هدر دادن گندم و دانه نيست

 در مبحثي مرتبط با سبزه نوروز حدادي عنوان کرد: برخي تازگي‌ها مي‌گويند گندم‌هاي کاشته شده يا همان سبزه سفره هفت‌سين بعد از ۱۳ بدر به طبيعت ريخته مي‌شود کفر نعمت و زباله‌اي است که به طبيعت تحميل مي‌شود؛ بايد بگويم که اصلاً اين‌گونه نيست و اين نوع نگرش اشتباه محض است. تا آنجايي که من اطلاع دارم ۱۷ درصد از محصولات کشاورزي از همان‌جايي که مي‌خواهند برداشت کنند از بين مي‌رود؛ ۲۳ درصد ديگر در حين مصرف کردن مضمحل مي‌شود و ۳ درصد ديگر در حين مصرف کردن هدر مي‌رود؛ بنابراين مقدار گندم و دانه‌اي که براي نوروز کاشته مي‌شود در مقابل اين آمار هيچ است.

چرا در مناطق گرمسير نوروز خواني وجود ندارد؟

وي در رابطه با سنت نوروزخواني مناطقي از ايران مطرح کرد: سؤالي که بارها مطرح‌شده اين است که چرا در مناطق گرمسير نوروز خواني وجود ندارد، اما در مناطق سردسير نوروز خواني انجام مي‌شود؟ به اين خاطر که در مناطق سردسير زمستان هولناک و عجيب بود. وقتي زمستان مي‌رفت، بهار آمدن و شروع زندگي دوباره زندگي را نويد مي‌داد؛ به همين خاطر سبزه نمادي بود از بازگشت روح زندگي و به جريان افتادن کار و تلاش آدم‌ها و فراواني نعمت در زندگي؛ بنابراين سبزه سر سفره هفت‌سين به‌نوعي نماد و مژده دهنده آمدن بهار و به جريان افتادن چرخ‌هاي زندگي بود.

کارايي سبزه پس از مراسم نوروز

اين تهرانشناس يادآور شد: حالا برخي آمده‌اند مي‌گويند اگر گندم سر سفره سبز کنند، گندم پس از پايان مراسم نوروز از بين مي‌رود؛ درحالي‌که مي‌شود سبزه پس از مراسم را مي‌شود به‌عنوان تغذيه به برخي از حيوانات داد يا در طبيعت انداخت که حيوانات و پرندگان از آن تغذيه کنند يا حتي اگر حيواني آن را نخورد اين سبزه در کمترين زمان ممکن تجزيه شدن و به‌عنوان کود به خاک و زمين برمي‌گردد

سبز کردن هسته مرکبات به طبيعت کمک مي‌کند

 وي در رابطه با خلاقيت‌هايي که در کاشتن سبزه اعمال مي شد، گفت: درگذشته مردم باسليقه روي کوزه تخم تره‌تيزک يا همان شاهي سبزي‌خوردن مي‌ريختند و با و براي آن چشم و ابرو مي‌گذاشتند و آن را به‌نوعي عروسک مي‌کردند. برخي هستند که تخم مرکبات مثل پرتقال و ليمو نارنج را مي‌کارند و وقتي سبز شد در سفره هفت‌سين نوروز قرار مي‌دهند. اين کار هم هيچ اشکالي ندارد؛ چراکه آن‌هم به‌نوعي سبز است و اتفاقاً کار بسيار خوبي است؛ به‌شرط آنکه بعدها به‌عنوان نهال در مناطق مستعد کاشته شود.

ماهي متعلق به سفره هفت‌سين ايرانيان نيست

حدادي در رابطه با نماد حيواني سفره هفت‌سين نوروز خاطرنشان کرد: ماهي متعلق به سفره هفت‌سين ما ايراني‌ها نيست. اين حيوان را نبايد اسير کرد. ماهي بايد در طبيعت باشد. حتي گونه‌هاي ماهي قرمز امروز بازار که به‌صورت ماشيني عمل مي‌آيند هم براي سفره نوروز مناسب نيست. چراکه بعد از رهاسازي در طبيعت، به محيط‌زيست ضرر مي‌رساند.

تابلو "تحويل سال نو"؛ اثر شيخ حسين احيا

وي افزود: من به‌شدت مخالف آوردن ماهي سر سفره نوروز هستم. بارها گفته‌ام براي اينکه بدانيد اصالت ماهي در سر سفره نوروز ايرانيان وجود خارجي داشته يا خير بايد به تابلو نقاشي شيخ حسين احيا رجوع کنيد. ايشان اين تابلو را در مدرسه صنايع مستظرفه کمال‌الملک کشيده است که نقشي از سفره هفت‌سين ايرانيان است. در اين تابلو ماهي در سر سفره ايرانيان وجود ندارد.

چگونه «ماهي» سفره‌نشين هفت‌سين ايرانيان شد؟

اين پژوهشگر فرهنگي در پاسخ به اين سؤال که ماهي چگونه و از چه زماني به سر سفره هفت‌سين ايرانيان آمده، گفت: جريان ازاين‌قرار است که آقاي کاشف‌السلطنه چاي‌کار از مراسم و رسومات چيني‌ها ياد گرفت و در آنجا ديد و ماهي را باب کرد که سر سفره ايرانيان قرار بگيرد؛ اين کار به‌عنوان نماد جنبش حرکت باب شد.

تمام اجزاء سفره هفت‌سين منشأ گياهي دارد

وي با تصريح بر اين نکته که هفت‌سين اصيل ايرانيان تنها يک جزء حيواني دارد، ادامه داد: آن يک جزء ‌هم تخم‌مرغ است؛ تخم‌مرغي که حيوان مي‌گذارد نه‌تنها نمي‌ميرد، بلکه به‌واسطه نطفه‌اي که دارد زايش و زندگي را به همراه مي‌آورد و مدام تکثير مي‌شود؛ بنابراين کل سفره هفت‌سين ما ايرانيان منشأ گياهي دارد.

سبزه نوروز در مزارع برنج، يک کود ارگانيک محسوب مي‌شود

حدادي در بخش ديگر اظهاراتش يادآور شد: بايد در سر سفره هفت‌سين ما سبد کوچکي از سبزه باشد که طراوت را به آدم‌هايي که در آستانه تحويل سال نو قرار دارند، عطا کند. سبزه نماد سفره ما ايرانيان بوده و بگذاريد بماند نماد سرسبزي و طراوت است فرض کنيد که براي نوروز در کل ايران چيزي حدود ۲۰ تن تا ۳۰ تن گندم شود رفع شود مصرف شود. جالب است بدانيد که من يک‌بار که در شمال بودم سبزه‌ها را در رودخانه مي‌انداختند و نمي‌دانستم که همين سبزها درجايي جمع مي‌شوند مرور به مزارع برنج راه مي‌رود مي‌يافت بعد که پرسيدم گفتند اتفاقاً براي محصولات ما بسيار مفيد است به خاطر اينکه به‌عنوان يک کود ارگانيک عمل مي‌کند.

سبزه سبز کردن، به استقبال بهار رفتن بود

وي افزود: در روزهاي پاياني سال وقتي به سبزه نگاه مي‌کنيد احساس زنده‌بودن و جاري بودن زندگي در انسان ايجاد مي‌شود. سبزه براي آدم‌هاي قديم معنا و مفهوم خاصي داشت چراکه مردم سبزه نمي‌ديدند و به‌نوعي سبزه سبز کردن به استقبال بهار رفتن بود؛ اما الآن فصل و سرما و يخبندان معنا ندارد. به‌راحتي گاز و لوازم گازسوز و گرمازا در اختيار داريم و در آسايش زندگي مي‌کنيم؛ اما من يادم است که در بچگي سرماي ۳۵ درجه در برخي نقاط مانند طالقان امکان رشد و ماندگاري از همه‌چيز را مي‌گرفت.

شخصاً سبزه سبز کنيد و انرژي مثبت بگيريد

اين تهران شناس و محقق تاريخ معاصر عنوان کرد: با اينهمه من پيشنهاد مي‌کنم که خانم‌ها و آقايان حتي خودشان شخصاً اقدام به سبز کردن سبزه کنند به خاطر حال و هوايي که در اين کار هست. اين کار وقت زيادي نمي‌گيرد. مشتي گندم يا حبوب و بقول مي‌خواهد که در دسترس همگان هست و خيس کردن چندروزه آن‌ها و بعد پهن کردن در سبد. پس از چند روز خود دانه‌ها سبز مي‌شوند. هر بار که به آن‌ها نگاه کنيد کلي انرژي منفي و غم و غصه‌هايي که روي دل انسان مانده زايل مي‌شود.

رسومات گذشتگان را فراموش نکنيم

وي در خاتمه اظهاراتش توصيه و تصريح کرد: بگذاريم آنچه به‌عنوان رسم و رسوم و سنت از گذشتگانمان برجاي‌مانده، کماکان ما هم انجام دهيم و انجام و آن را به فرزندان و آيندگانمان هم توصيه کنيم. گرچه امروز ما نمي‌خواهيم که در دوازده ستون حبوبات را بکاريم با اين هدف که بفهميم در سال آينده کدام محصول بهتري مي‌دهد؛ اما مي‌توان لذت و انرژي مثبتي که از سبزه سفره نوروز به آدم‌ها منتقل مي‌شود، بهره‌مند شد و لذت وافر برد؛ ضمن آنکه خوشحال باشيم که سنت گذشتگان را هم ادامه داده‌ايم.

انتهاي پيام/